Ben je een ochtend- of avondmens? Je hebt er die bij het ochtendgloren fluks uit bed springen en opgewekt de nieuwe dag begroeten, maar je hebt ook nachtvlinders die pas ontpoppen zodra de duisternis valt. Tot welke categorie je hoort, bepaal je niet zelf, maar wordt geregeld door het chronotype waarmee je bij je geboorte bent gezegend. Dit chronotype programmeert jouw slaapbehoefte en verklaart waarom je dagelijks met een hazenslaapje van enkele uurtjes rondkomt of eerder een nachtrust van tien uur nodig hebt. Op zich maakt dit verschil weinig uit… ware het niet dat het maatschappelijke leven in hoofdzaak voor de vroege vogels is bestemd.
Om de verkeersellende te vermijden en tijdig op het werk te verschijnen, zijn vele mensen gedoemd om op een ontiegelijk uur de wekker af te kloppen. Wie om zeven uur achter zijn bureau zit, wordt als een ‘harde werker’ bestempeld. Ook al staat er tussen imago en productiviteit veelal een foutief chronotype. Dit is onze biologische klok die zich in de hersenen, en iets specifieker in de hypothalamus bevindt. Deze innerlijke schakeling bepaalt of je een ochtend- of avondmens bent.
Slaaptekort
Binnen onze huidige maatschappij wordt echter veel te weinig rekening gehouden met de verschillende innerlijke klokken. We leven niet meer volgens de behoefte van ons eigen lichaam. Ons ritme wordt gedirigeerd door de prestatiemaatschappij. School- en arbeidstijden zijn geënt op het vroege chronotype. Hierdoor komt het slaappatroon van een heleboel mensen onder druk te staan. Ze worden in een ritme geduwd dat indruist tegen hun natuur. Maar, aangezien ze vroeg uit de veren moeten en er ‘s avonds niet in slagen tijdig tussen de lakens te kruipen, kampen ze vaak met slaaptekort. Hun productiviteit is dan ook navenant, evenals hun goesting om te sporten.
Het lijkt dan ook van belang om als maatschappij, als bedrijf of als individu op zoek te gaan naar mogelijkheden om mensen veel meer volgens hun eigen chronotype te laten leven.
Wat kunnen bedrijven doen? Meer inzetten op glijdende uren, bijvoorbeeld. Of een dagplanning herschikken. Een werkvergadering in de namiddag programmeren in plaats van vroeg in de ochtend en taken die meer lichamelijke arbeid vergen, verschuiven naar de voormiddag.
Maar wat als je geen flexibele werkgever hebt? Wat kan jij als sportieve persoon, die graag geregeld even de beentjes strekt, doen?
Blik op innerlijke klok
Het is goed om eerst en vooral een blik op je innerlijke klok te gooien. Verandering begint bij bewustwording van je chronotype. Ga dus na op welke momenten van de dag je je het lekkerst voelt en pas je dagschema hierop aan. Als je meer energie hebt ’s morgens, probeer dan op die momenten te sporten waarop je productiviteit het hoogst is. Ook als avondtype pas je best je dagelijkse ritme aan. Een poosje joggen na een lange werkdag? Waarom ook niet, je loopt letterlijk de stress van op het werk weg. Zoek je je heil in yoga? Dan zal je nadien veel beter slapen. En de ochtend daarna ook veel beter werken.
Kies één vast tijdstip in de vroege avond om je favoriete sport te beoefenen. Nog belangrijker: hou je aan deze planning. Op zowel korte als lange termijn gaat je brein aanvoelen dat je lichaam vaker in beweging is. En dat zal, je raadt het al, je productiviteit enorm verbeteren.
Behoefte aan licht
Hou er ook rekening mee dat ons slaappatroon varieert naargelang onze leeftijd. Wat voor jou tien jaar geleden werkte, kan nu veel minder effectief zijn. Respecteer ook je slaapritme en probeer niet te veel te variëren in uren van slapengaan. Compenseren in het weekend heeft veelal een averechts effect. En voor de koffiedrinkers onder ons: cafeïne draait onze biologische klok terug en houdt ons dus langer alert.
Daarnaast wordt onze innerlijke klok heel sterk beïnvloed door het licht. Regelmatig in buitenlucht en buitenlicht heeft een positief effect op onze innerlijke klok. Vooral in de winterperiode, wanneer je in het donker op je werk aankomt, overdag de hele dag in kunstlicht vertoeft en ’s avonds laat terug in het donker naar huis terugkeert, is een middagwandeling of korte break in de buitenlucht een echte must voor jouw biologische klok.